Dat grote Kriegerfest van 1895 in Ollnborg

Hollwege / Oldenburg / Nadorst Ein Ausflug vom Dorf Hollwege in die Hauptstadt Oldenburg war damals ein besonderes Ereignis. Mein Urgroßonkel Prof. Dr. Georg Willers (1884-1977) erinnerte sich, wie er als Kind die Reise unternahm:

„Dat weer an’n 16. August 1895, do föhrn wi mit’n leddigen Wagen in Hollwäg van’t „Feld” na Huus. Vader harr’n Föhr Mess hinbrocht, den woll he ünnerfalgen. Jede Tour dür’n Stunn hin, un’n Stunn her. Ünnerwägs, up’n Waterdamm, steeg mien Unkel, Willers Diederk, to. Do frei ick mi. Ick moch geern tohörn, wenn de groten Keerls mit’n anner snacken.

Unkel Diederk harr den Krieg van Säbentig mitmaakt. Dor harr de lessen Daag väl van in de Zeitung stahn. „Hess Du vandagen al den ‘Ammerländer’ läsen?” fraag Diederk. „Nä”, anter us Vader. „Wi kriegt üm eers morgen. Heinrich un ick läst üm tohoop, dinn kriegt wi den in’n Monat för’t halwe Geld, för dree Groschen.” „Wat steiht dor denn in?” „Vandagen sünd dat fiefuntwintig Joar her, do weern de blodigen Slachten üm de grote Festung Metz, bi Mars la Tour un Vionville un Gravelotte. De olen Soldaten van’n Kriegervereen föhrt all na Ollnborg. Dor is’n grote Parade up’n Pärmartplatz, kost bloot sess Groschen hin un trügg, Kinner dree Groschen.” „Dinn helpt dat jo nich, dinn mööt de Jungs uck mit”, sä mien Vader. Dormit menn he Willers Gerd, Unkel Diederk sien Jung un mi. Nä, wat frei ick mi dat ick de groote Stadt sehn scholl, woar de Grotherzog wahn un woar de Hüüs so hoch weern, dat de Lüd awer’n anner wahnen kunn.

As ick in’n Huus keem un Moder vertell, dat ick mit scholl na Ollnborg, keek se mi van baben bent ünner an un sä: „Dinn möss Du awer eers noch moje Dien Fööt waschen.” Doar woll ick ümmer nich geern ran, besünners nich, wenn se mi abends ut’n Bett haal. Meistens möss ick dormit na buten up de Gröönt. Dat Water weer mi väl to natt un to koolt. „Wat schall dat ewige Waschen uck”, dach ick, „morgen weerd se jo doch van dat Blootfootlopen woller schetterk.” „Wenn Du mit’n Zug föhrn wullt”, sä Moder, „möss Du eegentlich uck’n Jack anhebben, as de feinen Jungs. Ick hebb al mit Willers Moder snackt.” Se sä ähr Gerd harr sien eerste Jack noch in’t Schapp hangen, doar weer he rutwussen. Den annern Dag paß ick se an, de seet, as wenn se för mi na Maat maakt weer. Nachts kunn ick van Uprägung nich slapen.

Sönndagmorgen gung dat los. In Westerstär bi Oetken up’n Bahnhof steeg uck Unkel Jan Willers van Westerley mit in’n Zug. De Zug harr den Dag twee Wagens, weern all full van ole Soldaten, wolln all na’t Kriegerfest in Ollnborg. „Wolang föhrt de Zug nu woll bent Ocholt?” frag een. „N’halwe Stunn, menn Unkel Jan. In Ocholt keem bold de grote Zug andönnern. Woväl Wagens dat weern, kunn ick gor nich so flink telln. Ut all de fenstern keeken ole Kriegers. Vör de Lokomotiv kreeg ick dat mit de Angst. Nä, wat puus un stunk dat Deert!

In’n Zug wurd allerlei vertellt un geew dat väl to kieken. Baben, ünner de Däk, weer’n roten Handgrepel. Doar harr ick geern ‘n bäten an herümturnt. As ick na baben wies, sä Vader: „Jung, faat dat Ding nich an!, kanns för in’t Lock kamen. Dat is doch de Notbrems. Annerless hett doar uck’n Keerl an trucken un den Zug ton Stahn brocht. Do hebbt se üm anzeigt. Eers hett he dorför twee Wäken sitten schollt, dinn is he awer mit twee Daler freekamen. He hett seggt, he harr bloot’n bäten frische Luft hebben wollt.” „Können Sie denn nicht lesen?”, hett de Richter üm fragt. Do hett he mit’n Kopp schüttelt. „Nich väl”, hett he seggt. „As Kind hebb ick ümmer in’t Moor de Schaap höden möss. Ick bün ut Ostfreesland. Kieken kann ick uck nich goot.” De Richter hett üm dat glöwt, anners weer he noch in’t Gefängnis (Kitschen) kamen.

In Ollnborg up’n Bahnhof gung’n wi eers awer’n hoge Brügg. Dor jagen de Züg ünnerlangs. Wi kunnen us goar nich sattkieken. „Wat se all maakt vandagen, is jo nich to glöwen”, sä Vader. Wi gungen eers na Nadöss, doar up de Eck, woar de Weg na Etzhorn afgung, wahn mien Unkel Georg Willers, dat weer’n Schooster, he harr sick dor sülm’n Huus boot un harr bi mien Dööp Gevatter stahn. Awer de Grootdör stunn sien Naam - un mien -. Bent vör’n poar Joar stunn us Naams noch an’t Huus. As ick nägenteinhunnertdreeunsäbentig mi dat ole Huus noch mal ankieken woll, weer mien Naam awermalt.

As ick in Nadöss an’n 18. August 1895 up dat grote Kriegerfest mien Unkel besöch, kreeg ick morgens to Immstiet witte Semmeln mit Bodder un Hönnig. De dröff ick uck noch in de Melk stippen. In’n Huus in Hollwäg geew dat jo bloot sülmbackt Rogg’nbrot.

As wi satt weern, gung dat los na’n Pärmartplatz. Dor kremmel un wimmel dat van Minschen, kunnst goar nich dörkamen, awer mien Vetters in Nadöss holln de „Nachrichten für Stadt und Land” un harrn dat ganze Programm in’n Kopp. Se kennen uck all de feinen Herrschaften. Dat dür nich lang, do stunn all de Kriegers in de Reeg, bloot de Straaten na de Stadt bleewen free.

Bold keemen de hogen Herrn ankutscheert. „Well is dat doar mit de blaue Jack?” frag ick. De Jungs wüssen ümmer Bescheed. „Dat is Prinz Heinrich von Preußen, den Kaiser sien Bror.” „Worüm hett de so’ne feine Jack an mit Goldstriepen un witten Kragen?” „De föhrt ümmer up See.” Doar weer ick geern mitföhrt. Dinn keem doar’n feinen Wagen mit Froolüd. Vörn seet’n Kutscher mit’n witte Büx, achtern ‘ne feine junge Deern.

„Dat is de Prinzessin Charlotte, den Großherzog sien Dochter.” Ick kunn dat goar nich glöben, dat so’ne feine Deern Schalott heet, Schalotten wussen doch bi us in’n Hoff. Up’n mal wurd dat still. All de Soldaten stunn stramm. Doar keem ‘n feine Kutsch anjickeln, doar weern veer Pär vör, de strüwen sick un holln den Kopp so krott in de Höch, as wenn se wüssen, wat se achter sick in de Kutsch harrn. Kunnst bloot ähr Trappeln hören. De Wagenreifen weern ut Gummi. „Dat is de Großherzog”, sä mien Vetter mi ganz sinnig in’t Ohr. „Worüm sünd doar veer Pär vör?” frag ick. Kien Minsch geew mi’n Antwort. Mien groten Bror Friederk, de do Schoolmester in Hude weer, sä: „Das ist eine gewichtige Persönlichkeit.” Vader woarschau üm un sä: „Jung, segg dat nich to lut.” Ick glöw üm uck nich so richtig. Sien Gesich keem mi uck ‘n bäten verdächtig vör. Ick kunn mi gor nich denken, dat een Minsch so swoar wäsen kunn, dat doar veer Pär vör’n Wagen mössen. In Hollwäg un Moorborg deen se dat bloot, wenn een Wagen mit Törf in’t Leegmoor öller mit Hei in de ole Bäk fassjagt weer. „Dor sitt jo noch’n annern Keerl bi den Großherzog, well is dat?” frag ick. „Dat is de Minister”, sä mien Vetter ut Nadöss. „Wat is dat, ‘n Minister?” woll ick wäten. „Dat is den Großherzog sien groten Knech”, sä mien Vader.

As dat Föhren un dat Marscheeren vörbie weer, leepen de Lüd waller ut’n anner. Wi harrn noch’n bäten Tiet un keeken us all de hogen Hüüs in de Stadt an. Unkel Jan Willers ut Westerley sä: „Ick woll is geern wäten, woar de Lüd eegentlilch van läwt, de hier awerall ut’t Fenster kiekt.”

Up de Straat leepen uck twee Froons, de harrn swarten Mantel an un’n witte Hüw up’n Kopp. „Woar kamt de her?” frag ick. „Dat sünd barmherzige Schwestern.” Mien Tante ut Nadöss wüss dat. Ick frag fors, „gift dat dinn hier uck Räubers?” „Wo kumms dorup”, frag mien Bror. Ick vertell üm, dat ick in de School de Geschich van den Barmherzigen Samariter lehrt harr. Dor stunn „...und er fiel unter die Räuber...” Ick harr dacht, wor dat Barmherzige Schwestern gift, mött dat uck Räubers gäben. Dinn erklär mien Tante mi, dat disse Schwestern in’t Pius-Hospital weern un ümmer up de Kranken passen, uck wenn se nich ünner de Räubers wäsen weern.

Wi keemen bloot bent Koopmann Ridder, woar de Lange Straat anfung. Doar harrn Vader un Moder as Bruutlüd ähr Utstür köfft, as se vör dartig Joar Hög holen wolln. Fiefuntwintig Daler harrn se an een Dag utdahn. Se weern in een Dag van Hollwäg na Ollnborg hin- un hergahn un jedesmal veerunhalw Stunn ünnerwägens wäsen. Dat ganze Bettüg harrn se up’n Rügg van Ollnborg na Hollwäg slurrt.

Ick weer gräsig möd van all dat Kieken un hebb ünnerwägens woll de ganze Tiet slapen. In Twüschenahn waak ick van’n Knall up. Dor weer een utstägen un harr de Dör tohaut. Ick sprung up un dach, nu möt wi ümstiegen. „Nich utstiegen, nich utstiegen”, reep Vader, „anners geiht di dat as mi vör fief Joar. Do bün ick ut Versehn hier utstägen un möss de ganze Schossee dör’n Maxwald na Westerstär to Foot gahn. Dat Billet harr ick in de Fick.”

As wi in Westerstär ut’n Zug steegen, schien de Sünn noch, in Halstrup bi Böhlje sien Gastwirtschaft weern se an’t Käkeln. Se harrn sick up’n Lüttje Moors Patt bi’t Boßeln vertürnt. För kamen Sönndag harrn de Hollwäger de Halstrupper rutfeddert. Ick weer awer so möd, dat ick dor gor nicks mehr van hören moch. In de Nach drööm ick, dat ick mit Prinzessin Schalott in de Kutsch seet un de Pär trappeln hör. Dat weer awer mien lüttje Speel-Windmöhl.“